Wszystko o mate green
Na ocienionych wzgórzach stanu Rio Grande do Sul w południowej Brazylii stoją piękne 10 - 15 metrowe drzewa ilex paraguariensis zwanego ostrokrzewem paragwajskim z którego pozyskujemy yerba mate. To najważniejsze dla regionu drzewo jest jego symbolem i jest rozpoznawane jako yerba mate green na całym świecie. W tych miejscach, chronionych cały rok przed mrozem, bliskość zwrotnika jest błogosławieństwem. Jego bliskość oraz wpływ prądów powietrza znad Atlantyku wraz z pasatami znad ciepłych stanów Misiones i Corientes powoduje, że warunki rozwoju roślin są idealne i niepowtarzalne w żadnym innym regionie. Wraz z wysoką wilgotnością powietrza i cienia, wiele z okazów osiąga do 15 metrów wysokości, a ich pędy rozrastają się wokół pni o średnicy nawet pół metra.
Wysokie eukaliptusy osiągające do 25 metrów wysokości chronią od podmuchów gwałtownych wiatrów i wysoko wschodzącego słońca, ochraniając także małe okazy i sadzonki rosnące wokół naturalnych lasów yerba mate zapewniając miejscowej ludności pracę od setek lat. Strefy buforowe między plantacjami i rodzimymi lasami są na tych terenach bardzo dobrze utrzymane. Dzięki temu zachowane są wszystkie sprzyjające warunki – idealna równowaga pomiędzy wilgotnością oraz ilością słońca i cienia. Obecne tam od tysięcy lat inne gatunki flory i fauny trwają w swej niezmienionej formie i budują cały ekosystem w tropikalnym lesie, który wciąż jeszcze opiera się przemysłowym uprawom soji zagrażającym zarówno dzikim drzewom yerba mate, jak też małym plantacjom prowadzonym przez małe lokalne spółdzielnie. Wiecznie zielone, błyszczące zielone gałęzie z liśćmi yerba mate osiągające do 8 cm długości i 4 cm szerokości, których owoce to mała czerwona, jagoda są ważnym elementem życia oraz jednym z podstawowych źródeł utrzymania dla tysięcy mieszkańców południa Brazylii, w tym stanu Parana, Santa Catarina i Rio Grande do Sul.
To właśnie z tych drzew i krzewów otrzymujemy najszlachetniejszą yerba mate na świecie. Nie daj się zwieść opowieściom o niesmacznej i gorzkiej yerba mate. Tak, owszem jeśli zwykłą yerba mate zalać wrzątkiem, to jej smak potrafi stać się gorzki, ale nie wolno w ten sposób przygotowywać napoju. Rytuał picia i przygotowania mate green jest niezmienny od tysięcy lat. Indianie Guarani, którzy są praojcami tej tradycji, nie używali nigdy wrzącej wody. Przygotowując yerba mate z wrzącą wodą zabijasz automatycznie większość mikro i makroelementów oraz co gorsza pozbawiasz napar jego cennej cechy, jaką jest między innymi bardzo delikatny słomkowy smak. Zamiast tego, po zalaniu wodą bliską temperatury wrzenia otrzymujesz gorący, niedający się wypić wywar, którego w żaden sposób nie można porównać do aromatycznej i subtelnej w smaku erva mate jaką daje nam mate green po uprzednim zalaniu jej odpowiednio schłodzoną do 75 st. C wodą.
Ostatnie 15 lat badań nad yerba mate green przyniosło wiele nowych odkryć. Stało się tak między innymi dzięki wielkiemu zaangażowaniu środowisk naukowych i uniwersytetów, które sukcesywnie pracowały nad osiągnięciem obiektywnych wyników badań, które jednoznacznie określają wpływ yerba mate na zdrowie ludzi.(D’ARCY 1993) Nie sposób przytoczyć tu pełnych opracowań, jednakże warto wspomnieć, że wyraźnie zaznaczono różnicę między yerba mate pochodzącymi z różnych plantacji oraz w sposobie jej przetwarzania i przechowywania. Badania dowodzą jednego - yerba mate green z lasów i plantacji Brazylii redukuje poziom złego cholesterolu oraz chroni przed chorobami takimi jak rak.(D’ARCY 1993)
Dla nas najważniejszą informacją jest to, że nie istnieją żadne przeprowadzone naukowo badania, że yerba mate green z plantacji w Brazylii oddziałuje w jakikolwiek negatywny skutek na nasze zdrowie. Wręcz przeciwnie - dziesiątki opracowań i wciąż nowo pojawiających się wyników dowodzą jednoznacznie, że yerba mate ma silne działanie przeciwrakowe, obniżające poziom glukozy i pomagające spalać szybko tłuszcz.
Ludzie pijący napar z zielonych liści green mate nie doświadczają negatywnego skutku spożycia większej dawki kofeiny jak w przypadku kawy, a ich odczucia są w pełni pozytywne, sposób myślenia, ogólne nastawienie oraz to jak patrzą na otoczenie poprawia się, a przy tym pojawia się wyraźne odczuwalne ożywienie organizmu. (D’ARCY 1993)
Saponiny, których dostarcza nam napar z yerba mate green pracują dla nas jak środek czyszczący i łącząc się z kwasami żołądkowymi zapobiegają wchłanianiu się tłuszczu z naszych jelit. (VALLE 1978)
Ten sam proces, który zapobiega nadmiernemu wzrostowi cholesterolu, co potwierdzają badania przeprowadzone na University São Francisco, przyczynia się do spadku poziomu trójglicerydów i cukru. Po drugiej stronie świata w Korei Południowej naukowcy z Uniwersytetu Yonsei doszli w wyniku dokonanej dużej serii badań do tego samego wniosku.
Naukowcy z stanowego Uniwersytetu Santa Catarina odkryli, że wypijając około 1 litra dziennie naparu z yerba mate green po okresie 60 dni spada o 13% ilość złego cholesterolu LDL, a jego miejsce zastępuje dobry HDL. Badanie zostały przeprowadzone na 100 ochotnikach, którym napar yerba mate podawano do posiłków dzieląc go na 3 porcje po ok. 330 ml. Naukowcy zalecają by pić mate green po posiłku, najlepiej po obiedzie. Należy unikać picia mocnych naparów ziół i herbat na pusty żołądek. Yerba mate zaraz po wypiciu w ciągu kilku minut stymuluje, pobudza również wytwarzanie żółci, płynu wytwarzanego przez wątrobę i zapewniającego trawienie tłuszczów. (DUKES 1997)
Warto dodać, że jednym z zadań jakie postawiła przed sobą Unia Przemysłu Stanu Rio Grande do Sul, jest szerzenie wiedzy o yerba mate i uświadamianie ludzi na innych kontynentach, że oprócz atrakcyjnych walorów smakowych wielu mieszanek z yerba mate green (wśród najbardziej popularnych należy wymienić choćby Fuerte czy Fitness) jest ona ziołem leczniczym. Jest ona po przygotowaniu w tradycyjny sposób wciąż w pełni naturalnym produktem o bogatym działaniu odchudzającym. Przy procesie jej wytwarzania nie są stosowane żadne uszlachetniające zabiegi, nie posiada ona też żadnych chemicznych środków wydłużających jej datę do spożycia. Dodatkowo badania donoszą, że posiada właściwości tonizujące, odmładzające, pomagające przy chorobie Parkinsona, oczyszcza krew i wzmacnia układ odpornościowy - cechy podobne do tych, jakie ma zielona herbata wytwarzana w Chinach.
Badania naukowe potwierdzają, że yerba mate jest bogatym źródłem kwasu chlorogenowego:
(Żródło: Pomilio AB, Trajtemberg S, Vitale AA. 2002. High-performance capillary electrophoresis analysis of Mate infusions prepared from stems and leaves of Ilex paraguariensis using automated micellar electrokinetic capillary chromatography. Phytochem Anal)
Oprócz występujących w mate green czystych alkaloidów oraz przeciwutleniających pochodnych kwasu kawoilochinowego liście krzewu Ilex paraguariensis zawierają znaczące ilości tri terpenoidowych saponin. Te wysoce gorzkie i rozpuszczalne w wodzie związki mogą być częściowo odpowiedzialne za specyficzną goryczkę przygotowanego z listków napoju oraz pojawiającej się przy zalaniu ciepłą wodą piany.
Erva mate (jak się ją nazywa po portugalsku) jest stosowana w medycynie ludowej do leczenia wielu chorób, np. zapalenia stawów. Uważa się również, że posiada ona właściwości antyalergiczne i przeciwzapalne, które opierają się na naukowo dowiedzionym wysokim stężeniu saponin w naparze z suchych lisków. Badania przeprowadzone przez zespół naukowców z Uniwersytetu Illinois wskazują, że zwyczaj wypijania jednego matero brazylijskiej mate green jest bardzo pomocny przy niszczeniu zmutowanych komórek w jelitach.
- Bioaktywne składniki występujące w liściach yerba mate powodują śmierć komórek raka jelita grubego. Pochodne kofeiny z mate green nie tylko wywołują ich śmierć, ale też znacząco obniżają stężenie ważnych markerów stanu zapalnego - opowiada prof. Elvira de Mejia z University of Illinois. To bardzo istotne, zważywszy że stan zapalny sprzyja uruchamianiu kolejnych etapów rozwoju nowotworu.
Zespół naukowy opisał cały mechanizm korzystnych dla zdrowia procesów. Na początku pochodne kwasu kawoilochinowego znacznie obniżały poziom różnych markerów stanu zapalnego, w tym działającego jako czynnik transkrypcyjny kompleksu białkowego NF-κB, który reguluje wiele genów kodujących enzymy. Później do gry wkraczały kaspaza-8 (jedna z kaspaz inicjatorowych) oraz kaspaza-3 (odpowiedzialna za hydrolizę białek cytoszkieletu i błony otaczającej jądro komórkowe). Jednym słowem: powstaje mniej komórek nowotworowych, a istniejące ulegają zniszczeniu. Ponieważ mikroflora jelit odgrywa ważną rolę we wchłanianiu i metabolizmie pochodnych kofeiny, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe właściwości yerba mate ujawniają się najsilniej właśnie w obrębie przewodu pokarmowego.
W Ameryce Południowej około 30 % całej populacji pija regularnie tradycyjnie przygotowaną yerba mate w ilości około 1 litra naparu dziennie. Całość rocznych zbiorów yerba mate to około 1400 ton rocznie. Co więcej, mate green używa się również jako składnik wielu napojów, soków oraz jako dodatek to wielu rodzajów potraw. Jej odżywcze, ściągające i moczopędne działanie ma zastosowanie przy leczeniu chorób skóry i serca. W Ameryce Południowej a zwłaszcza w Indiańskim Paragwaju uważa się, że yerba mate z catuabą jest naturalnym afrodyzjakiem.
1. D’ARCY PF. Adverse reactions and interactions with herbal medicines. Part 1. Adverse reactions. Adverse Drug react Toxicol Revieu 1991. 10, 189-208.
2. D’ARCY PF. Adverse reactions and interactions with herbal medicines. Part 2. Drug interactions. Adverse Drug react Toxicol Revieu 1993. 10, 147-62.
3. DUKES MNG. Remedies used in non-orthodox medicine. Side offects of drugs annual, 1. Amsterdam: Excerpta Medica 1997, 317-8.
4. VALLE, JR. A Farmacologia no Brasil, Antecedentes e Perspectivas, Academia de Ciências do Estado de São Paulo: São Paulo, 1978.
