Babka Lancetowata (Plantago lanceolata L.)

Babka Lancetowata (Plantago lanceolata L.) jest rośliną wieloletnią dorastająca do 30 cm wysokości z rodziny Babkowanych (Plantaginaceae). W polsce bardzo pospolita w całym kraju. Rośnie na łąkach, pastwiskach, ugorach, w sadach; lubi gleby niskoazotowe, żyzne, gliniaste. Posiada charakterystyczne wydłużone, lancetowate liście zebrane w różyczkę. Kwitnie od maja do czerwca. Do celów leczniczych wykorzystuje się ziele, liść i korzeń - Herba, Folium et Radix Plantaginis.*

Dawniej w świadomości ludowej występowała babka powszechnie. Każde dziecko wiedziało, że na ranę przykłada się świeży liść babki.
W medycynie ludowej stosowano potłuczone lub rozdrobnione liście na problemy skórne, rany, obtarcia. Babka poświęcona w wigilię św. Jana Chrzciciela miała zdolność wyciągania wszelkich nieczystości, usuwania ropy z ran. Była stosowana na biegunkę (napar) oraz na choroby układu oddechowego – na zaflegmienie i duszności oraz kolki w piersiach. Stosowana była także na febrę: ‘Korzenia babki wykopać; jeżeli febra kwartalna, to z ta babka cztery listki zostawić, jeżeli tercjanna to trzy, jeżeli codzienna to jeden, i tak te korzenie ususzywszy, na proszek zetrzeć, utłuc i dać choremu w herbacie lub piwie’.**

Św. Hildegarda (1098-1179) pisała, że babka ma naturę ciepłą i suchą, doskonale leczy rany i stłuczenia, a sok z babki jest świetny na ukąszenia a nawet artretyzm i przeciw czarom. Ciepłe korzenie babki stosowała miejscowo na ‘gruczoły’ , a gotowane liście na ‘kłucia’. Zalecała babkę przy złamaniu: ‘Jeśli na skutek upadku człowiek złamie sobie w jakimś miejscu kość, powinien wkroić korzenie babki do miodu i codziennie jeść go na czczo. Poza tym niech weźmie zielone liście malwy i pięć razy więcej liści i korzeni babki, ugotuje je w nowym garnku w wodzie, następnie gorące kilkakrotnie kładzie na miejsce złamania, a kość się zagoi.'***

W XIX i na początku XX wieku w ziołolecznictwie uznawano babkę za zioło czyszczące krew (czyli odtruwające). W zielu wykryto ok. 12% soli mineralnych (w tym 48% stanowi tlenek potasu), saponiny, garbniki, śluzy, enzymy i aukubinę. Ze świezych liści przyrządzano macerat, napar lub odwar (ze świeżych lub suchych). Przetwory wodne zalecano chorym przy dolegliwościach układu oddechowego, na zakażenie i zaflegmienie płuc, w przewlekłych zaburzeniach trawiennych, nieżycie żołądka i jelit, przy słabości pęcherza oraz przy zimnicy. ‘Na wodzie destylowanej przyrządzano napar z liści suchych lub świeżych, albo macerat z liści świeżych, które następnie używano do przepłukiwania oczu i do okładów na oczy przy stanach zapalnych. Naparem i maceratem z babki okładano skórę po urazach, na rany i oparzenia. W naparze i maceracie płukano włosy przy łysieniu, łamliwości i łupieżu. Naparem płukano gardło i jamę ustną przy stanach zapalnych. Młode listki babki spożywano w sałatkach, często zmieszane z liśćmi ogórecznika, żywokostu, pokrzywy i brodawnika. Nasiona podawano ptakom hodowlanym jako środek tuczący i wzmacniający’.****

Dr Henryk Różański podaje następujące działanie babki: przeciwzapalne, moczopędne, antyseptyczne, wykrztuśne, osłaniające, przeciwkaszlowe, przeciwwrzodowe, regulujące przemianę materii, trawienie i przyśpieszające gojenie ran oraz naskórnikowanie, uodparniające, przeciwwirusowe, pobudzające apetyt i przeciwobrzękowe. Kłącza z korzeniami likwidują suchy, bolący kaszel, regulują wypróżnienia, działają żółciopędnie, przeciwkamiczo, odtruwająco, przyśpieszają gojenie się wrzodów. Wskazania: ‘choroba wrzodowa, zapalenie żołądka, stany zapalne dwunastnicy i jelit, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, biegunka; schorzenia skórne; zatrucia, zaburzenia przemiany materii; skąpomocz, kamica moczowa, stany zapalne nerek i dróg moczowych (+ inne zioła), krwiomocz; osłabienie, obrzęki, kaszel, zapalenie krtani, gardła, jamy ustnej; przeziębienie, choroby zakaźne typu grypy; nieżyt układu oddechowego (zapalenie płuc, oskrzeli, tchawicy); choroby alergiczne (wspomagająco). Zewnętrznie: stany zapalne gałki ocznej, powiek i spojówek, zapalenie narządów płciowych, rany, oparzenia, przetłuszczające się włosy (ziele, liście) lub suche i zniszczone włosy (kłącze z korzeniami, owoce), czyraki, ukąszenia owadów, łojotok, łupież, pryszcze, wągry skórne, liszaje, owrzodzenia, stany zapalne uszu’.*****

Napar: Pić 4 razy dz. po 200 ml lub częściej (8 razy w ciągu doby po 100 ml przy kaszlu, stanach zapalnych gardła, biegunkach); można podawać niemowlętom; ponadto do płukanek, maseczek, okładów, przemywań.
Odwar z korzeni (4 łyżki suszu na 300 ml wody; gotować 5 minut) - co 2-3 godziny po 50 ml w kaszlu, stanach zapalnych przewodu pokarmowego, gardła, oskrzeli i płuc oraz krtani, w ostrych biegunkach; lub 4 razy dz. po 100 ml; w kuracji dłuższej - 2-3 razy dz. po 100 ml; można podawać dzieciom i niemowlętom; ponadto do przemywań i okładów w przypadku zniszczonej, spierzchniętej i suchej skóry z ogniskami zapalnymi; do leczenia oczu i warg; do lewatyw (150-200 ml płynu o temp. 37°C - doodbytniczo); do płukania narządów płciowych.*****

Zioła do okładów ocznych według A. Ożarowskiego:
20 g liści babki lancetowatej
20 g kwiatów malwy czarnej
10 g kwiatów jasnoty białej
10 g kwiatów rumianku
Dokładnie wymieszać. ½ łyzki mieszanki zalać 2/3 szklanki wrzącej wody i zaparzać 15-20 min. Przecedzić. Stosować do okładów na oczy jako środek przeciwzapalny, bakteriobójczy i osłaniający.*  

* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fishera, Wrocław 2016.
*** Hildegarda z Bingen, Phisica - Uzdrawiające dzieło stworzenia - Naturalna siła oddziaływania rzeczy, © Polskie Centrum św. Hildegardy, Legnica 2014.
**** Henryk Różański, https://rozanski.li/863/plantago-lanceolata-linne-babka-lancetowata-w-xix-wieku/
***** Henryk Różański, http://www.gramzdrowia.pl/dr-henryk-rozanski/fitoterapia-ziololecznictwo-ziola-drzewa-krzewy/babka-lancetowata-plantago-lanceolata-l.html