Cykoria Podróżnik (Cichorium intybus)

CYKORIA PODRÓŻNIK (Cichorium intybus) jest byliną z rodziny Złożonych (Compositae), występująca w Europie, północnej Afryce i Azji po jezioro Bajkał. Występuje powszechnie w Polsce, między trawami, na twardym podłożu. Do celów leczniczych zbiera się we wrześniu korzeń rośliny, myje i dokładnie suszy. Korzeń cykorii podróżnik - Radix Cichorii jest surowcem farmakopealnym o przebadanym działaniu, jest bogaty w inulinę, laktony seskwiterpenowe, flawonoidy, hydroksykumaryny, kwasy fenolowe, trójterpeny i glikozydy fenolowe*.

W wierzeniach i lecznictwie ludowym wierzono, że  „palony w fajce uśmierza ból zęba”, a gotowany i pity na czczo służy przeciw katarowi. Dzieci chore na suchoty, lub dzieci wątłe kąpano w odwarze z podróżnika.**

Św. Hildegarda z Bingen (1098-1079) w swojej Phisica pisała, że: ‘Cykoria jest ciepła i wilgotna’ oraz ‘Ten kto nosi ją przy sobie, spotka się z nienawiścią innych ludzi.‘’ Zalecała pić często na noc cykorię gotowaną w winie (razem z łopianem) przy dolegliwościach klatki piersiowej i chrypce, aby pozbyć się zalegającego śluzu. Na zaparcia i problemy trawienne zalecała przygotowanie mikstury z wysuszonej i sproszkowanej cykorii podróżnik i łopianu większego z miodem i pić często po jedzeniu i na noc.***

W Zielniku Szymona Syreńskiego – polskiego lekarza i botanika z przełomu XVI i XVII wieku, czytamy, że świeża cykoria używana była do sałat, a z suszonego, sproszkowanego korzenia sporządzano trunek, tak bardzo pomocny wątrobie, że nazywano cykorię wątrobnym zielem.
Syreniusz zalecał cykorie podróżnik do leczenia żółtaczki, zaflegmienia organizmu, dolegliwości wątroby i śledziony, pasożytów, puchliny, krwawych stolców, zaburzeń miesiączkowania, skąpomoczu i kamieni nerkowych, wszelakich gorączek, zapalenia oczu, bólu zębów.
Cykoria nadawała się również do leczenia chorób skóry: ‘Karbunkuł obmartwia y leczy / który my wrzodem ognistym / albo wąglikiem mianujemy / liście podróżnikowe świeże tłukąc / a przykładając (…) Podróżnik z liściem y korzeniem swym świeżo zielony utłuczony / a w małe gałeczki stoczony / y dobrze ususzony / albo radniey w kołaczki porobiony / dla krost na ciele / tak iątrzących / iako nie iątrzących chowany (…) Zawrzedziałości na wstydliwych członkach oboiey płci / zdziurawione y otworzone / sok z Podrózniku / chusteczki albo fleytuszki w nim maczając a przykładając.’
Wspomina też Syreniusz o leczeniu cykorią koni i zwierząt gospodarskich.
Z cykorii podróżnik zalecał mistrz przygotowanie nalewki na korzeniu, wina, syropu z soku, konfektu z kwiecia Podróżnikowego oraz kandyzowanych korzeni. ****

W tradycyjnej medycynie zachodniej stosuje się korzeń cykorii: na bóle brzucha i kolki w obrębie jamy brzusznej, w niestrawności nerwowej, czynnościowej i fermentacyjnej, chorobach przewlekłych wątroby, marskości wątroby, przy zapaleniu pęcherzyka żółciowego, cukrzycy (surowiec pomocny w leczeniu hiperglikemii i powikłań cukrzycy), nagromadzeniu toksyn we krwi, trądziku, stanach zapalnych skóry oraz na wzdęcia.*****

Jak podaje dr Henryk Różański: ‘Wyciągi z kwiatów cykorii działają lekko uspokajająco na centralny układ nerwowy, tonizująco na serce; zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych, działają przeciwzapalnie, lekko moczopędnie i słabo odkażająco. Wyciągi z ziela i korzenia działają przeciwzapalnie, uspokajająco, antyseptycznie, żółciopędnie, wzmacniająco, moczopędnie, odtruwająco; regulują przemianę materii, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, zwiększają apetyt, regulują ciśnienie krwi, polepszają trawienie, ułatwiają przyswojenie mleczka pokarmowego.’ Wskazaniami do stosowania cykorii podróżnik są: choroby zakaźne, skórne, wątroby, pęcherzyka żółciowego, trzustki, stany zapalne układu pokarmowego, nieżyt żołądka i jelit, niestrawność, osłabienie, skoki ciśnienia krwi, stany ozdrowieńcze, brak łaknienia, zaburzenia trawienia, metabolizmu, hormonalne, reumatyzm, dna, zapalenie gruczołów limfatycznych, wyczerpanie nerwowe, stres, skąpomocz, kamica moczowa, pękanie naczyń krwionośnych, choroby oczu (okłady i jednoczesne picie naparu lub nalewki).******

UWAGA! Przetwory z cykorii można bezpiecznie podawać dzieciom i kobietom  w ciąży.

Napar - należy  1 łyżeczkę ziół cykorii podróżnika zalać szklanką zimnej wody ogrzewać do zagotowania, gotować – minuty. Pić 2-3 filiżanki dziennie. Stosować przy braku apetytu i uczuciu pełności.
Odwar - należy 2 łyżki rozdrobnionego korzenia zalać szklanką wody. Ogrzewać do wrzenia gotować ok 3-4 minuty. Po ostygnięciu odcedzić. Pić 1/2 szklanki 2-4 razy dzienne między posiłkami. Odwar charakteryzuje się działaniem żółciopędnym, moczopędnym, odtruwającym.
Intrakt cykoriowy: pół szkl. świeżego zmielonego korzenia lub ziela zalać 400 ml gorącej wódki; wytrawiać 10 dni prze filtrować. Zażywać 3 razy dz. po 15 ml lub stosować zewnętrznie.
Nalewka cykoriowa: pół szkl. suszu zalać 400 ml wódki; macerować 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3 razy dz. po 15 ml.
Alkoholmel Cichorii wzmacniający i uspokajający (reguluje też ciśnienie krwi i wzmacnia serce): do 100 ml intraktu lub nalewki wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce. Dzieciom podawać 1-2 łyżeczki tego środka. ******
Mieszanka oczyszczająca: zmieszać po 1 łyżeczce korzenia cykorii, ziela skrzypu i ziela pokrzywy. Wykonać napar z użyciem szklanki gorącej wody. Odcedzić i pić w ciągu dnia.
Napar działa moczopędnie i oczyszczająco. Przyspiesza także przemianę materii i jest korzystny w chorobach skórnych. Dla poprawy smaku można dodać odrobinę liści mięty.

* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fishera, Wrocław 2016.
*** Hildegarda z Bingen, Phisica - Uzdrawiające dzieło stworzenia - Naturalna siła oddziaływania rzeczy, © Polskie Centrum św. Hildegardy, Legnica 2014.
**** Szymon Syreński, Zielnik D. Symona Syrenniusa, TOM IV (Księgi 913-1246), Kraków 1613 – Krosno 2017.
***** Ilona Kaczmarczyk Sedlak, Zbigniew Skotnicki Leksykon naturalnych surowców leczniczych, Kraków 2018.
 ****** Henryk Różański, http://www.gramzdrowia.pl/arzt-henry-rozanski/herb/cykoria-podroznik-cichorum-intybus-compositae.html