Kozieradka (Trigonella foenum-graecum L.)

KOZIERADKA POSPOLITA

KOZIERADKA POSPOLITA (Trigonella foenum-graecum L.) inaczej nazywana koniczyną grecką, jest rośliną jednoroczną z rodziny Bobowatych (Fabaceae) dawniej Motylkowatych (Papilionaceae). Pochodzi z Azji Mniejszej oraz regionu Morza Śródziemnego, gdzie rośnie dziko. Uprawiana w wielu krajach. Łodyga osiąga 20-60cm, a liście ma złożone, trójlistkowe podobne do koniczyny. Owocem (surowcem leczniczym) jest długi strąg, przypominający rogi koziorożca, zawierający nasiona. Surowiec wydziela silny przyprawowy zapach. W Polsce nasiona dojrzewają we wrześniu lub na początku października. *

Kozieradka, to jedna z najstarszych roślin uprawnych, znana była już w starożytnym Egipcie i stosowana zarówno jako przyprawa jak i lekarstwo oraz środek do balsamowania.Jej właściwości znali starożytni Grecy i Rzymianie oraz Chińczycy i Arabowie. W Indiach znana była jako składnik przyprawy curry.**

Dawniej zalecano kozieradkę w wychudzeniu, blednicy, krzywicy, niedokrwistości, gruźlicy i podczas rekonwalescencji, a w medycynie weterynaryjnej kozieradka jest wykorzystywana jako środek wzmacniający, mlekopędny, stymulujący przyrosty masy ciała, osłaniający, przeciwzapalny i regenerujący.***

Św. Hildegarda z Bingen (1098-1079) w swojej Phisica zalecała na ból głowy i wszelkie gorączki picie wina z nasieniem kozieradki oraz okłady z gorącego ziela na noc na stopy i podudzia: ‘Bowiem gorączki, które powstają na skutek dużego chłodu, jaki przynosi ze sobą duży i nieodpowiedni żar, obciążają stopy i podudzia chorego, powodując ich obrzmienia. Dlatego należy je okładać złagodzoną wodą kozieradką, aby ta dzięki swoim dobrym siłom zmniejszyła tam opuchliznę, zaś gorączkę zmusiła do powrotu do żołądka. A wtedy zostanie przepędzona z żołądka przez tę samą kozieradkę zażywaną w napoju.’
Na dolegliwości serca i śledziony zalecała choremu: ‘niech weźmie kozieradkę, jedną trzecią tej ilości białego pieprzu i dwa razy tyle kminku co kozieradki, po czym utłucze to na proszek. Zanim poczuje niedomaganie w sercu, względnie gdy zaczyna go boleć serce, powinien zjeść niewielką ilość tego proszku z odrobiną chleba zarówno na czczo jak i po jedzeniu. Kozieradka wzmacnia serce człowieka…’****

Substancje czynne. Nasienie kozieradki zawiera 20 do 30 % substancji śluzowych. Oprócz tego saponiny, flawonoidy, witaminy, tłuszcze do 10%, białka do 30%, cholinę, lecytynę, alkaloid trygonelina, gorycze, śladowe ilości olejku eterycznego i sole mineralne.*

Działanie kozieradki

Nasiona i wyciągi z nasion kozieradki pobudzają uwalnianie insuliny, aktywując pośrednio syntezę białka i przenikanie cukru do komórek ciała, w tym mięśni, zwiększają syntezę glikogenu w komórkach mięśniowych. Działają przeciwcukrzycowo, obniżają stężenie cholesterolu i LDL we krwi, działając lipotropowo i przeciwmiażdżycowo. Zwiększają retencję azotu w ustroju. Pobudzają wzrost tkanki łącznej i mięśniowej, aktywuje procesy regeneracji nabłonków, kości, chrząstek i mięśni. ***
Jak podaje Henryk Różański „przy 3-4 miesięcznym zażywaniu powoduje przyrost masy mięśni o 4-7, rzadziej o 9%. Podnosi stężenie związków fosforowych wysokoenergetycznych w mięśniach (ATP, fosfokreatyna), zwiększając siłę i wytrzymałość mięśni. Saponiny sterydowe kozieradki są prekursorami w syntezie hormonów sterydowych o działaniu anabolicznym (estrogeny, dehydroepiandrosteron, testosteron). Kozieradka nasila syntezę kortykosteroidów w nadnerczach. Zwiększa aktywność oksytocyny.” ***

Zastosowanie kozieradki według H. Różańskiego: osłabienie fizyczne i psychiczne, wychudzenie, zanik mięśni, choroby reumatyczne i zwyrodnieniowe stawów, złamania kości, niedokrwistość, zaparcia, kamica żółciowa, stłuszczenie serca, nerek i wątroby, choroby alergiczne, kaszel, nieżyty układu oddechowego; stany zapalne powiek, spojówek i gałki ocznej; choroby skóry  owrzodzenia skóry, ropnie, przetoki ropne skórne, plamy na skórze, krwiaki, sińce, owrzodzenia błon śluzowych, stany zapalne jamy ustnej, gardła i narządów płciowych, oparzenia, rany, odleżyny; choroba wrzodowa, ostre nieżyty przewodu pokarmowego z bolesną biegunką i bólami brzucha; uprawianie kulturystyki bez wyraźnych efektów przyrostu mięśni, zaburzenia koncentracji i zapamiętywania, niedobór estrogenów, niedoczynność kory nadnerczy. Do lewatyw: zaparcia, hemoroidy, stany zapalne odbytu. Do irygacji i nasiadówek: stany zapalne pochwy i warg sromowych, świąd sromu. Za granicą przetwory z kozieradki zalecane są przy impotencji (niemocy płciowej) oraz w okresie przekwitania (menopauzy), bowiem działają estrogennie.*****
Zewnętrznie stosuje się zmielone nasiona kozieradki jako lek zmiękczający do kompresów i okładów w ropnym zapaleniu skóry, naczyń chłonnych i tkanki łącznej oraz w czyrakach.*

Kozieradka - sposób użycia

Zmielone nasiona można spożywać 2 razy dziennie po 1 łyżeczce w trakcie posiłków jako środek ogólnie wzmacniający i odżywczy.*
Odwar: 3 łyżki nasion mielonych zalać 2 szklankami wody, gotować 5 minut, odstawić pod przykryciem na 30 minut, przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 1 szklance.
W razie schorzeń układu oddechowego i pokarmowego przyjmować 4-6 razy dziennie po 100 ml. *****
Kataplazmy z kozieradki: 50 g sproszkowanych nasion kozieradki zalać niewielką ilością ciepłej wody i ogrzewać w naczyniu do 40 stopni C. Taką masę rozsmarować na gazie lub bandażu i przykładać jako kataplazm na chore miejsca. Taki środek śluzowy leczy miejscowe stany zapalne powstałe na skutek oparzeń, otwartych ran, guzów, wrzodów i ropnych zapaleń skóry.**

* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Mateusz E. Senderski, Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie, Podkowa Leśna 2017.
*** Henryk Różański, http://rozanski.li/323/kozieradka-trigonella-w-sporcie/
**** Hildegarda z Bingen, Phisica - Uzdrawiające dzieło stworzenia - Naturalna siła oddziaływania rzeczy, © Polskie Centrum św. Hildegardy, Legnica 2014.
***** Henryk Różański, http://luskiewnik.strefa.pl/farmakologia/trigonella.htm