Lipa (Tilia)
Lipa (Tilia)
Jest to duże drzewo z rodziny Lipowatych (Tiliaceae), występujące powszechnie w całej Europie aż po Ural, często w dużych zespołach tworząc całe lasy (na południu Uralu i Baszkirii)
W Polsce występują dwa gatunki lipy: Tilia cordata - lipa drobnolistna - drzewo do 25 m wysokości
oraz Tilia platyphyllos - lipa szerokolistna (kwitnie trochę wcześniej) - drzewo dorastające do 30 m wysokości. Obydwa gatunki są roślinami miododajnymi.
Surowcem jest kwiatostan - Inflorescentia Tiliae, który zbiera się pod koniec czerwca i w lipcu w czasie suchej pogody. *
Lipa jest jedną z najważniejszych roślin w kulturze i wierzeniach Słowian. W Polsce dawnej dwory i wsie posiadały swoje uświęcone lipy, aleje lipowe. W czasach przedchrześcijańskich lipa poświęcona była Światowidowi. Lipa to drzewo święte, sprowadzające szczęście, nieprzyjazne złym duchom, czarownicom. Często używano drewna lipowego, kwiecia do wypędzania złych mocy.**
W medycynie ludowej herbatę z kwiatów lipy stosowano w przypadku kaszlu, przeziębienia lub grypy, pomagała też na poty i duszności. Lekarstwem na przeziębienie było także łyko zeskrobane z lipy i ugotowane z mlekiem. Okłady z kory lipowej wygotowanej w słodkim mleku robiono na blednicę i dymnicę. Kwiatem lipy leczono konwulsje, paraliż i zawroty głowy. Żeby wyleczyć chorego pozbawionego zmysłów, należało go obwiązać powrozem z łyka lipowego poświęconego wodą święconą.**
Św. Hildegarda z Bingen (1098-1079) w swojej Phisica pisała, że ‘Lipa ma duże ciepło, które w całości znajduje się w korzeniu i unosi się do gałęzi i liści.’ Na dolegliwości serca zalecała sproszkowany wewnętrzny korzeń lipy często spożywać z chlebem ‘bowiem ciepło lipy jest silne i gwałtowne, dlatego łagodzi szkodliwe soki, które źle wpływają na ludzkie serce’. Według św. Hildegardy drewno lipy umieszczone w złotym pierścieniu lub w innym złotym przedmiocie ma moc ochrony przed chorobami: ‘Jest to najsilniejszy środek przeciw wszystkim niebezpiecznym chorobom, które trzyma on z dala od człowieka’. Świeże liście lipy zalecała przykładać na oczy i całą twarz przed zaśnięciem, aby rozjaśnić i oczyścić oczy.***
Działanie według dr Henryka Różańskiego. Kwiatostan lipy łagodzi skurcze i bóle, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, wzmaga wydzielanie moczu i potu, uodparnia organizm na choroby, przyśpiesza wyzdrowienie; działa osłaniająco, uspokajająco, przeciwzapalnie, żółciopędnie, przeciwgorączkowo, odkażająco, wykrztuśnie i przeciwzapalnie; reguluje wypróżnienia, odtruwa organizm ze szkodliwych metabolitów i substancji obcego pochodzenia.
Wskazania: bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, skąpomocz, kamica moczowa, gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne i skórne, skurcze jelit, żołądka i dróg żółciowych, kamica żółciowa (+ inne zioła), nieżyt układu oddechowego, zapalenie krtani i gardła, chrypka, kaszel, nieżyt jelit i żołądka, choroba wrzodowa, obniżona odporność na choroby, biegunka, stany zapalne układu moczowego, niedostateczne wydzielanie żółci, bezsenność, zdenerwowanie. Zewnętrznie (nasiadówki, płukanki, przemywanie, okłady): zapalenie spojówek, stany zapalne, ropne gałki ocznej, opuchnięcie i przemęczenie oczu, stany zapalne pochwy i warg sromowych, upławy (pić napar z pokrzywy i lipy!), suchość skóry, włosów i warg, rany, czyraki, owrzodzenia.***
Cerę można rozjaśnić regularnym przemywaniem jej nalewką lub naparem z lipy. Bardzo wrażliwą skórę, nie tolerującą mydła i mleczka kosmetycznego można przemywać olejem lipowym lub mlekiem z dodatkiem naparu lipowego (w proporcji 1:1), albo też mlekiem, w którym zaparzono kwiat lipowy. Potem należy delikatnie wklepać w skórę krem lipowo-rumiankowo-nagietkowy.
Napar: 2 łyżki kwiatów lub liści zalać 2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100-150 ml.
Nalewka lipowa: kiedyś była lekiem popularnym i szeroko stosowanym, obecnie rzadko. Przyrządza się ją poprzez zalanie świeżych lub suchych kwiatów alkoholem o temp. pokojowej lub 40o C ; wytrawia 14 dni; przefiltrowuje. Zażywa 3-4 razy dz. po 5-10 ml w wodzie lub w mleku z miodem. Można ją też wymieszać z miodem uzyskując Alkoholmel Tiliae (w proporcji 1:1), który zażywa się 4 razy dz. po 1 łyżce.****
Olej lipowy: pół szkl. świeżych kwiatów zalać 150 ml ciepłego (o temp. 40o C) oleju lub oliwy; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Olej lipowy stosuje się nie tylko do celów kosmetycznych, zamiast mleczka czy śmietanki, ale również do leczniczych lewatyw doodbytniczych przy guzkach krwawniczych, ostrych stanach zapalnych jelit końcowych, zaparciach i podrażnieniu jelit. Do odbytu wprowadza się 100-200 ml oleju o temp. 38° C. ****
Mieszanka ziół napotnych: zmieszać równe ilości kwiatów lipy, kwiatów bzu czarnego i owoców berberysu (lub kłączy perzu). Zalać 2 łyżki ziół dwiema szklankami wody wrzącej i pozostawić pod przykryciem na 20 min. Po przecedzeniu dodać 2 łyżki syropu malinowego (lub kieliszek rumu dla dorosłych) i wypić gorące wieczorem przed snem. Jednocześnie przyjmować witaminę C.*
* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki, Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych, Słownik Adama Fishera, Wrocław 2016.
*** Hildegarda z Bingen, Phisica - Uzdrawiające dzieło stworzenia - Naturalna siła oddziaływania rzeczy, © Polskie Centrum św. Hildegardy, Legnica 2014.
**** Henryk Różański, http://www.gramzdrowia.pl/dr-henry-rozanski/herbs/lipa-tilia-tiliaceae.html
