Rumianek kwiat (Flos Chamomillae)
Rumianek pospolity (Matricaria chamomila) jest rośliną wieloletnią, dorastającą do 40 cm wysokości.
Łodyga jest naga, gałęzista, mocna; liście 2-krotnie pierzastosieczne, o odcinkach nitkowatych, równowąskich; koszyczki kwiatowe zebrane w wiechowate kwiatostany; kwiaty nibyjęzyczkowe, rurkowe; dno kwiatowe wypukłe, wewnątrz puste; kwiaty brzeżne - białe, środkowe - żółte; owoc - niełupka. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na łąkach, polach i ugorach, na glebach gliniastych i wilgotnych. *
Od wieków był stosowany jako lek "na nerwy". Najnowsze badania potwierdziły jego przeciwlękowe i uspakajające działanie. W medycynie ludowej stosowany był w zaburzeniach trawienia (np. kolka u małych dzieci), zapobiegał w chorobie lokomocyjnej, działał rozkurczowo i przeciwalergicznie. Zewnętrznie rumianek stosuje się do pielęgnacji wrażliwej skóry, do okładów na zmęczone oczy i do pielęgnacji włosów – nadaje złocisty odcień jasnym włosom i przeciwdziała ich wysychaniu.
Polski botanik, lekarz i profesor Akademii Krakowskiej - Szymon Syreński (1540-1611) - o naturze rumianków pisał: ‘Ten rozgrzewa y wysusza w pierwszym stopniu / tak korzenie / iako liście / y kwiat. Złożenie z żywioł ma barzo osobliwe y znamienite. Sciencza / rospądza / rozgrzewa / rozprawuie / odmiękcza. Bole uśmierza subtelnym przenikaniem swym / którym iest Róży podobny.’ W swoim Zielniku dokładnie opisuje to bardzo popularne zioło, które można stosować na wiele dolegliwości głowy, piersi, płuc, układu pokarmowego, moczowego, gorączki, osłabione serce, problemy z oczami, podagrę, łamanie w członkach, osłabienie nerwowe, problemy skórne, nadmiar mleka u matek karmiących, wrzody w zołądku i jelitach, choroby kobiece (zaburzenia miesiączkowania, upławy, zapalenie). Zalecał Syreniusz sporządzać z rumianku wino, nalewkę, ekstrakt, olejek. Nalewkę należało przygotować na całym zielu i trawić na słońcu a była skuteczna na liczne choroby: ‘Wątrobę żyły zamulone / Slezionę także / Żołta niemoc spądza / Miesięczną paniom zbudza / Maciczne boleści układa / Kolikę y darcie w kiszkach / Pęchyrza boleści uśmierza / Płucom zawrzedziałym dobra / Dychawicznym uzyteczna / Nyrkowy kamień wywodzi / Zołądek / Macicę zimne rozgrzewa / piiąc ią naczczo y na noc po kieliszku małym.(…) Gnilec w uściech goi / płocząc nią ciepło / Także rany / krosty / y Zawrzedziałości w uściech leczy. Bole zębów uśmierza / ciepło nią płocząc / y w uściech długo trzymając. Głowy bolenie ciężkie uskramia.’ Oleiek Rumienkowy miał według mistrza Syreńskiego działanie uśmierzające ból, przeciwzapalne i rozkurczowe i zalecał go w następujących dolegliwościach: bóle i zawroty głowy, wycieńczenie nerwowe, twardość członków odmiękcza, nerwom y nerwistym częsiom ciała iest barzo użyteczny, leczył wszelkie strupy, problemy skórne, łupież, kłucie w bokach, żółtaczkę, mocz nad przyrodzenie zatrzymany wywodzi, problemy ginekologiczne, do smarowania bolących zesztywniałych członków oraz wszelkich kolek, skurczów brzucha.**
Działanie według dr H. Różańskiego: Wyciągi z rumianków działają przeciwzapalnie, odkażająco, lekko żółciopędnie, lekko nasennie, dość silnie uspokajająco, słabo moczopędnie, rozkurczowo, przeciwwzdęciowo, lekko napotnie, silnie przeciwalergicznie poprzez hamowanie uwalniania histaminy (ziołowy lek przeciwhistaminowy); wzmagają wydzielanie śliny, soków trawiennych, polepszają trawienie; hamują uwalnianie bradykininy (polipeptyd z grupy kinin, złożony z 9 aminokwasów, powstający z białka osocza pod wpływem aktywnej trypsyny; zmniejsza napięcie mięśni gładkich, zmniejsza ciśnienie krwi i zwalnia pracę serca) i serotoniny (produkt hydroksylacji i dekarboksylacji tryptofanu, neuroprzekaźnik w neuronach mózgowych; wywołuje skurcz mięśni gładkich, zwiększa ciśnienie krwi poprzez zwężanie naczyń krwionośnych), polepszają samopoczucie, regulują wypróżnienia.***
Wskazania: zdenerwowanie, bezsenność, niepokój, osłabienie, zmęczenie, stres (+ inne zioła), zaburzenia trawienia, biegunka, bóle brzucha, stany zapalne przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka, jelit), układu moczowo-płciowego, nerek, dróg moczowych, cewki moczowej), upławy, zapalenie przydatków, świąd l zapalenie pochwy oraz warg sromowych, zapalenie jąder, hemoroidy, choroba wrzodowa, choroby alergiczne, schorzenia skórne, stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenie i zakażenia spojówek oraz gałki ocznej, przemęczenie i opuchnięcie oczu, zapalenie gruczołów łzowych, stany zapalne uszu (przepłukiwanie naparem), choroby włosów, pękanie i zapalenie brodawek piersiowych, zapalenie piersi, zapalenie odbytu.***
Napar: 2 łyżki kwiatów lub ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 200 ml; niemowlęta - ok. 30-50 ml naparu 2-3 razy dziennie.
Olej rumiankowy - wywiera działanie przeciwzapalne, odkażające, pojędrniające, natłuszczające, wybielające, oczyszczające i odżywcze w stosunku do skóry); do kąpieli olejowych na włosy suche, łamliwe, rozdwajające się, wypadające, zniszczone zabiegami fryzjerskimi, pozbawione połysku i puszystości: w umyte włosy wetrzeć obficie olej rumiankowy, nakryć je folią na 3-4 godziny, po czym zmyć olej najpierw białkiem jaja kurzego, a potem szamponem (zabiegi powtarzać aż do skutku; leczą także łupież suchy i suche zapalenie skóry owłosionej); do okładów na schorzałe miejsca, np. suche, zniszczone, łuszczące się wargi, ropnie. Olej rumiankowy może zastąpić mleczka, śmietanki i kremy kosmetyczne.***
Przepis: pół szkl. świeżych lub suchych kwiatów rumiankowych, albo też samego ziela zalać 200 ml oleju sojowego, słonecznikowego lub kukurydzianego, albo też oliwy o temp. 60o C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce lub 1-2 razy dz. po 2 łyżki (stany zapalne przewodu pokarmowego, zaparcia, zaburzenia trawienia, hemoroidy, wyczerpanie nerwowe). Stosować do: lewatyw (100-200 ml oleju rumiankowego o temp. 38 C w przypadku zaparć, świądu, hemoroidów, niestrawności itd.); przemywania skóry wrażliwej, suchej, skłonnej do uczuleń, nie znoszącej mydła, z wągrami, ze stanami zapalnymi, z plamami, przy odparzeniach, owrzodzeniach; do leczenia ran, nadżerek, oparzeń, otarć naskórka; maseczek kosmetycznych - olejowych: płachty gazy zmoczyć w oleju rumiankowym i nałożyć na skórę odtłuszczoną, trzymać 45 min. zdjąć i zastosować wcieranie oleju pozostałego na skórze, po czym zetrzeć jego nadmiar. ***
Galaretka rumiankowa / przy chorobie wrzodowej, niestrawność, krwawieniach z przewodu pokarmowego, biegunkach, zaburzeniach trawiennych, stanach zapalnych i hemoroidach. Stosować ją także na skórę do leczenia wielu schorzeń, w tym także ran, po goleniu oraz na błony śluzowe.
Przepis: 1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody (wlewać ją stopniowo, początkowo kilka łyżek) i stale mieszając oraz podgrzewając doprowadzić do rozpuszczenia się żelatyny. Następnie do płynu wsypać 6 łyżek świeżych lub suchych kwiatów rumianku, wymieszać, zagotować i zawartość naczynia przelać do słoika, który następnie należy przenieść w zimne miejsce, aby galaretka zastygła się, a masa roślinna opadła na dno słoika. Galaretkę zażywać 2-4 razy dz. po 1-2 łyżki przy chorobie wrzodowej, niestrawność, krwawieniach z przewodu pokarmowego, biegunkach, zaburzeniach trawiennych, stanach zapalnych i hemoroidach. Stosować ją także na skórę do leczenia wielu schorzeń, w tym także ran, po goleniu oraz na błony śluzowe (na przykład w przypadku chorób pochwy). Po podgrzaniu do temp. 36-38o C używać do lewatyw w ilości 150 ml przy hemoroidach, świądzie, ostrej drażniącej biegunce i stanach zapalnych odbytu oraz jelita grubego. Polecam ją także wcierać we włosy po umyciu, przy czym należy po 4-6 godzinach wypłukać włosy w naparze rumiankowym. Galaretka rumiankowa wywiera działanie typowe dla innych przetworów z tej rośliny, ale dodatkowo hamuje krwawienia i wybitnie przyśpiesza regenerację skóry oraz jej wytworów (błon śluzowych, włosów). Posiada też większe właściwości osłaniające (tworzy cienką błonkę). **
Mieszanka na zaburzenia przewodu pokarmowego połączone z bólami, nieżyt jelit z nadmiernymi procesami fermentacyjnymi, wzdęcia, nudności i wymioty, choroby wątroby, pęcherzyka, dróg żółciowych i trzustki, skąpomocz, nieżyt dróg moczowych i nerek, bóle gośćcowe, dna, nieżyt układu oddechowego, gruźlica, kaszel, robaki przewodu pokarmowego, gorączka, choroby zakaźne, przeziębienie, schorzenia skórne:
Recepta:***
Kwiat rumianku - 1 łyżka
Liść mięty – 1 łyżka
Kłącze tataraku - 1 łyżka
Korzeń wilżyny - 1 łyżka
Owoc anyżu - 1 łyżka
Owoc kminku - 1 łyżka
Ziele majeranku - 1 łyżka
Korzeń omanu - 1 łyżka
Ziele tymianku - 1 łyżka
Kwiat lipy - 1 łyżka
Kwiat dziewanny - 1 łyżka
Mech islandzki - 1 łyżka (Porost islandzki)
Wymieszać starannie. 2 łyżki mieszanki zalać 1-2 szkl. wody; zagotować i odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 50-100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1-2 łyżki, 20-25 kg -
5 łyżki, 30-35 kg - 50 ml, 4 razy dz.;przy robakach przewodu pokarmowego (200 ml odwaru na czczo przed jedzeniem 2 razy dz., do mieszanki dodać ziele lub kwiat wrotyczu w ilości 2 łyżek).
* Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniecki, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987.
** Szymon Syreński, Zielnik D. Symona Syrenniusa, TOM III (Księgi 637-912), Kraków 1613 – Krosno 2017.
*** Henryk Różański, http://www.gramzdrowia.pl/dr-henry-rozanski/herbs/rumianek-pospolity-matricaria-chamomilla-compositae.html
